Sóng ngầm và những cú sốc ở Bộ Ngoại giao Mỹ

Niềm tin giảm sút, sốc... là cảm giác của rộng rãi nhà ngoại giao Mỹ trước sự chỉ huy của Ngoại trưởng Tillerson khi ông chủ trương cắt giảm nhân lực và không lắng nghe ý kiến của họ.

Trong số những nhân viên tại Bộ Ngoại giao có thể chạm chán “không may” vì chiến dịch cắt giảm viên chức mà Ngoại trưởng Rex Tillerson chủ xướng, quyền Cục trưởng Cục Bình yên Ngoại giao Ben A. Miller được cho là người ít có kĩ năng bị nhắm đến nhất.

Ngoại trưởng Rex Tillerson đang chạm mặt đa dạng chỉ trích vì bị cho là khiến cho suy yếu hoạt động ngoại giao Mỹ. Ảnh: AP.

Trước đó, các nghị viên đảng Cộng hoà phổ quát lần tấn công cựu ngoại trưởng Hillary Clinton vì nghĩ rằng bà không chăm nom trang nghiêm đến yếu tố an ninh cho các công ty ngoại giao, từ sau vụ tấn công lãnh sự quán Mỹ ở Benghazi, Libya, năm 2002. Quốc hội thậm chí đã thông qua luật chuẩn y quan chức phụ trách an ninh cấp cao nhất ở Bộ Ngoại giao được quyền tiếp cận trực tiếp ngoại trưởng.

Dĩ nhiên, trong 9 tháng đầu sau khi nhậm chức, nguồn tin của báo New York Times cho nhân thức Ngoại trưởng Tillerson liên tiếp bác bỏ bỏ buộc phải, đôi khi là nguy cấp, của Cục Bình yên Ngoại giao khi công ty muốn trao đổi với ông. Cuối cùng, ông Miller đề nghị cứ liệu luật thì mới được chạm chán ông Tillerson.

Theo phổ thông cựu quan chức bộ này, ông Miller chỉ được chuẩn y 5 phút gặp mặt. Sau đó, ông bị gạt ra lề, gia nhập đội ngũ những quan chức cấp cao được cho “nghỉ hưu non”. 

Sự ra đi của ông Miller khắc ghi một mốc mới trong mối quan hệ ngày càng cách biệt giữa ông Tillerson và nhân viên tại Bộ Ngoại giao. Hồi mùa xuân, những quan điểm còn sáng sủa thận trọng dần chuyển sang nỗi lo âu của những nhà ngoại giao về việc ông Tillerson chỉ bàn bạc và ra quyết định phụ thuộc lực lượng cố vấn nhỏ tuổi, và không mua bán đa dạng với viên chức nhiều năm kinh nghiệm. Tới mùa hè, việc ngoại trưởng quá chú tâm tham gia cải tổ bộ máy và “nâng cao tính hiệu quả” của Bộ Ngoại giao đã phát hành làn sóng bất mãn ngầm.

Ông Miller đã có thương hiệu tại Cục An ninh Ngoại giao gần 30 năm. Ảnh: securitymagazine.

Hiện thời, sự giận dữ không còn được giấu kì dị nữa mà đã được tỏ bày công khai. Những nhà ngoại giao sau khi rời công ty đã thẳng thắn phân trần quan điểm, đánh động tới các nghị sĩ quốc hội.

Trong thư gửi ông Tillerson tuần trước, những nghị viên đảng Dân chủ tại Uỷ ban Đối ngoại Hạ viện đã nêu việc "hơn 100 nhà ngoại giao nhiều năm kinh nghiệm rời bộ trong khoảng bốn tuần 1”, qua đó bộc bạch lo sợ “hành động cố tình nhằm thải trừ những quan chức ngoại giao cấp cao”.

Thượng nghị sĩ John McCain (đảng Cộng hoà) và Thượng nghị sĩ Jeanne Shaheen (đảng Dân chủ) cũng gửi thư tới Ngoại trưởng Tillerson viết rằng “sức mạnh ngoại giao Mỹ đang bị suy yếu trong khoảng bên trong, trong các khủng hoảng thế giới phức hợp thì đang ngày càng tăng trong khoảng bên ngoài”.

Từng là tổng giám đốc công ty Exxon Mobile, dưới con mắt một nhà quản trị doanh nghiệp kỳ cựu, ông Tillerson công khai quan niệm Bộ Ngoại giao là một bộ máy cồng kềnh; và những công việc ngoại giao thông thường mà các viên chức cấp thấp hơn đang chấp hành là không hiệu quả. 

Ông Tillerson đặt tiêu chí giảm số lượng 25.000 nhân viên toàn thời gian của Bộ Ngoại giao đi 8%, tương đương 1.982 người.

Ngay cả trước thời điểm Tillerson được thông qua, nhóm của ông đã sắm phương pháp đào thải phổ thông nhà ngoại giao cấp cao của bộ. Trong số này gồm ông Patrick Kennedy là người được Tổng thống George W. Bush bổ nhiệm chức thứ trưởng cáng đáng quản trị và bà Kristie Kenney là một trong 5 đại sứ nhiều năm kinh nghiệm (hàm cấp cao nhất) của Bộ Ngoại giao. 

Khi từ chức, ông Kennedy và bà Kenney đều không nêu rõ nguyên nhân.

Những tháng sau, ông Tillerson bắt đầu chiến dịch cải tổ mà ông cho là cần thiết nhất. Ông đã thuê 2 công ty trả lời để thực hiện nỗ lực này. Vị ngoại trưởng cũng cho trợ thì ngưng việc tuyển nhân viên mới, gần đây thậm chí đề nghị giả dụ nhà ngoại giao hoặc viên chức nào tình nguyện thôi việc trước tháng 4/2018 sẽ kiếm được gói “hỗ trợ” cao nhất là 25.000 đô la Mỹ trước thuế.

Bằng bí quyết này, Tillerson chờ đợi giải quyết được mục tiêu giảm gần 2.000 viên chức cho tới 04 tuần 10/2018.

Toà nhà Harry Truman, hội sở chính của Bộ Ngoại giao Mỹ tại Washington D.C. Ảnh: CT.

Làn sóng mất việc để phản đối

Một trong những phương pháp loại người mà hàng ngũ của Tillerson dùng là chối từ chấp nhận những nhiệm vụ mà các nhà ngoại giao ước muốn, hoặc cắt giảm các phần việc của họ.

Đến nay, những nhà ngoại giao bị đẩy ra ngoài thường là các quan chức Mỹ gốc Phi hoặc gốc Latin, đa dạng người là thanh nữ.

Nổi bật trong số này là bà Linda Thomas-Greenfield, nhà ngoại giao nhiều năm kinh nghiệm từng là đại sứ Mỹ tại Liberia dưới thời Tổng thống George W. Bush và trợ lý ngoại trưởng đảm đương Vụ Châu Phi dưới thời Tổng thống Barack Obama.

Các trợ lý của ông Tillerson từng đề xuất bà Thomas-Greenfield phải sớm rời đi, nhưng bà bác bỏ bỏ và chắc chắn tiếp tục làm việc cho tới khi chính thức nghỉ hưu tham gia 04 tuần 9 mới đây.

“Tôi không nghĩ mình bị nhắm tới vì là người gốc Phi. Tôi cảm thấy bị gạt ra vì tôi là người nhiều năm kinh nghiệm”, bà nói trên New York Times.

Đối với những người không bị miễn nhiệm thì “nghỉ hưu” là biện pháp đa dạng người chọn lựa, khi họ thấy năng lực không có chỗ để phát huy; như trường hợp ông Miller.

Các nhân viên ngoại giao vừa nghỉ hưu 04 tuần 11 này gồm 26 vị chỉ huy cấp cao, bao gồm nhì quyền trợ lý ngoại trưởng mới ngoài tuổi 50.

Dưới thời ông Tillerson, số lượng nhà ngoại giao 2 hàm cao cấp nhất (tương đương tướng 4 và 3 sao trong quân đội) tại bộ dự định giảm trong khoảng 39 còn 19 vào ngày 1/12. Trong số 431 vị ở hàm tham tán công sứ (tương đương tướng 2 sao), 369 người vẫn đang ở lại trong khi 14 vị khác ám chỉ sẽ sớm rời đi.

Đương nhiên, những quan chức “bổ nhậm chính trị” (PA) lại chưa được chỉ định để nhập cuộc bộ máy và lấp vào sự thiếu hụt này. Đến nay chỉ mới 10 trong số 44 vị trí PA cấp cao là đã có người đảm nhận.

“Dàn lãnh đạo rất quan trọng. Bộ Ngoại giao hiện có một khoảng trống rất lớn. Những nhân viên trẻ đang phải khiến cho việc với sự thiếu tự tín và thiếu uy tín vốn thường đến từ đề cử của tổng thống và sự chuẩn y của quốc hội”, bà Nacy McEldowney, cựu đại sứ vừa rời Bộ Ngoại giao sau 30 năm trong lĩnh vực, nói.

Ông Tillerson phát biểu trước các chỉ huy và nhân viên Bộ Ngoại giao Mỹ khi mới chính thức kiếm được nhiệm vụ. Ảnh: NYT.

R.C.Hammond, người phát ngôn của Ngoại trưởng Tillerson, chưng bỏ đánh giá rằng việc các nhà ngoại giao rời công ty là gây ra tác động tiêu cực.

“Vẫn có toàn bộ người đủ năng lực đang thực thi các sứ mạng ngoại giao Mỹ. Vì thế việc nói rằng Bộ Ngoại giao bị ‘rút ruột' là sự xúc phạm với họ”, ông này nói.

Các cựu quan chức ngoại giao không đồng tình với phản hồi này.

“Nước Mỹ đang là tâm điểm của mọi khủng hoảng trên quả đât. Anh sẽ chẳng thể hoạt động hiệu quả nếu như không có những trợ lý ngoại trưởng và các đại sứ ở mỗi điểm nóng. Vấn đề đó thể hiện sự khinh thường công việc ngoại giao”, R. Nicholas Burns, thứ trưởng ngoại giao dưới thời ông Bush “con”, nói.

Dù chính quyền Trump xem căng thẳng hạt nhân ở bán đảo Triều Tiên là một trong những ưu tiên bậc nhất, tổng thống tới nay vẫn chưa đề cử vị trợ lý ngoại trưởng đảm đương Vụ Đông Á hoặc chưa đề cử đại sứ mới ở Hàn Quốc.

Tương tự, dù chiến sự ở Syria tiếp tục diễn biến phức tạp hoặc Saudi Arabia và Iran có nguy cơ xung đột, Mỹ vẫn chưa có trợ lý ngoại trưởng cho vụ Cận Đông hay đại sứ ở các nước Saudi Arabia, Thổ Nhĩ Kỳ, Jordan, Qatar, Người nào Cập…

Nhiều nhà ngoại ciao đãi đằng họ vô cùng sốc với ông Tillerson, một phần do họ từng đặt nhiều hy vọng tham gia ông.

Bà Hillary Clinton hay ông John Kerry từng không được lòng đa dạng trong nội bộ Bộ Ngoại giao, do nhì vị này được xem là chỉ thân mật theo đuổi các chỉ tiêu cá nhân hơn là công việc thực thụ của bộ. Những ngoại trưởng hình mẫu được cho là các ông Colin Powell, James A. Baker III và George P. Shultz…

“Tôi từng nói với dân chúng rằng ‘Tillerson sẽ rất tuyệt. Ông ấy có thể giúp bất biến Bộ Ngoại giao’. Nhưng rồi tôi đã thất vọng. Hoá ra họ không chỉ là những người không tin nước Mỹ nên nắm vai trò lãnh đạo mà còn hoàn toàn không có năng lực”, bà Dana Shell Smith, đại sứ Mỹ ở Qatar vừa kết thúc nhiệm kỳ hồi 04 tuần 6, nói với New York Times.

Ivanka vướng vào găng giữa Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao Mỹ Ngoại trưởng Mỹ không cử quan chức cấp cao nào của Bộ Ngoại giao tháp tùng Ivanka Trump tham gia hội nghị tại Ấn Độ, giữa lúc có nhiều tin đồn về căng thẳng giữa ông và Nhà Trắng.

Ngoại trưởng Mỹ: Cấm vận Triều Tiên ‘đạt hiệu quả cần thiết’ Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson khẳng định những cấm vận áp đặt lên chương trình hạt nhân của Triều Tiên có hiệu quả, nhưng vẫn ước muốn biện pháp ngoại ủy quyền tình hình.

Tham khảo thêm: tin tổng hợp