Sự nghiệp Lương Đức Thiệp: Những trị giá đã qua thách thức

Nói về các công trình của Lương Đức Thiệp gây chú ý khi tái bạn dạng cách đây không lâu, nhà phê bình Mai Anh Tuấn cho rằng người đọc có nguyên do để đặt niềm tin vào những trị giá đã qua thách thức.

Theo Mai Anh Tuấn, các nhà cửa của Lương Đức Thiệp dù xuất phiên bản đã lâu, nhưng đã là giá trị trải qua thử thách, thì khi đọc ở thời gian nào cũng gây ngạc nhiên, quá bất ngờ vì sự vững bền nhưng tươi mới.

- Xin anh cho nhân thức đôi nét nổi trội trong tương lai của Lương Đức Thiệp?

- Không thật sự có nhiều tin tức xác thực về tiểu sử Lương Đức Thiệp (ngoài phỏng đoán ông sinh năm 1904, mất năm 1946, quê ở Hưng Im). Nhưng nhìn vào những trứ tác của ông còn lại tới nay, có thể định hình chân dung ông ở mấy điểm nổi trội.

Trước nhất, ông thuộc thế hệ trí thức tân học, hoạt động chủ đạo trong ngành nghề văn hóa văn nghệ, ủng hộ và phần nào biến thành yếu nhân của xu hướng “tri tân” diễn ra khá mạnh khỏe đầu thập niên 1940.

Chính trong thời điểm này, Lương Đức Thiệp không chỉ gặp gỡ, đồng điệu tư tưởng với rộng rãi ngôn ngữ đương thời quay quanh đội ngũ Hàn Thuyên, mà còn lập cập hấp thụ tinh thần của chủ nghĩa Mác khi xem xét, nhận biết, khảo cứu phổ thông điều văn học, thị trấn hội Việt Nam.

Chỉ trong vòng dăm năm, Lương Đức Thiệp đã kịp ghi dấu ấn quan điểm qua loạt các tòa tháp: vn thi ca luận (1942), Phường hội vietnam (1944), Văn chương và xã hội (1944), Nghệ thuật thi ca (1945), Duy vật sử quan (1945)…

Tôi nghĩ, kế bên kỹ năng chuyên ngành, sự tựu thành chữ nghĩa của Lương Đức Thiệp còn cho thấy ông là người hết lòng, bổn phận, thao thức với hiện tình tổ quốc lúc bấy giờ. chậm triển khai là nhân tố mà chúng ta vẫn thường trân quý mặc dù thời thế có biến chuyển thế nào.

- Sau một thời gian các cuốn sách của Lương Đức Thiệp ít được nhân thức tới, trong năm nay, nhì công trình của ông đã được tái bản. Anh đánh giá như thế nào về sự trở lại này?

- Sự trở lại của Lương Đức Thiệp, trước tiên, là một nụ cười, ít ra với những người niềm nở đến tình hình sách vở, trước tác giai đoạn trước 1945. Nhưng quan trọng hơn, bằng bí quyết phục hồi dần những khuôn mặt bị quên lãng, chúng ta càng có cơ hội tiệm cận tới một nghĩ đến chính xác về độ đa dạng, sinh động, những đồng nhất và dị biệt, của đời sống văn chương, văn hóa dĩ vãng.

Cách đây không lâu, khá phổ thông cảo thơm, phổ biến thân danh tưởng đã mờ khuất, liên tục được tái phiên bản, giới thiệu lại. Tâm thế “ôn cố” ấy, theo tôi, chứng tỏ sự chín chắn, nghĩa vụ và uyên thâm của bữa nay. Ví như mãi chú mục tham gia những gì trước mắt, “ăn ngay” thì chẳng thể nào có căn nền nắm bắt biết sâu rộng.

Tôi nghĩ, phổ biến người đọc có nguyên do để đặt niềm tin vào những giá trị đã trải qua thử thách. Bởi chúng, bao giờ cũng vậy, gây ngạc nhiên, không thể tinh được vì sự bền vững nhưng tươi mới và thu hút của các quan điểm, nhận định, phát hiện. Tôi cũng có cảm giác như thế khi đọc Lương Đức Thiệp.

Sách vietnam thi ca luận và văn học thị trấn hội mới tái bạn dạng.

- Quyển “vietnam thi ca luận và văn học xã hội” ra đời cùng quá trình với “Thi nhân vietnam” nhiều người biết đến của Hoài Thanh, Hoài Chân. Vậy đâu là điểm khác lạ trong nhà cửa của Lương Đức Thiệp?

- Quả đúng là đã có sự kề cận về mặt thời gian của nhị nhà cửa trên. Dường như Thi nhân vietnam, trong khoảng lâu, được coi là một điển phạm phê bình thơ (khác lạ là phê bình thơ Mới) thì Việt Nam thi ca luận và văn chương xã hội của Lương Đức Thiệp gần như ít được nhắc tới.

Có phổ thông lý do nhưng căn bản nhất, theo tôi, cái bí quyết “luận” giàu lý tính, cương trực và thỉnh thoảng mang hơi hướm “giáo khoa thư” ở công trình này nhịn nhường như chơi phù hợp “gu” thu nhận của tập thể bấy giờ. Giữa lúc chủ nghĩa lãng mạn chưa hết ngả bóng, độc giả vẫn còn háo tình cảm, cảm tính thì sự bàn bạc, phân tích theo hướng phố hội học của Lương Đức Thiệp quả có vượt ngưỡng khẩu vị.

Tất nhiên, tôi phải thể hiện sự quan trọng rằng các quan điểm, phản hồi hay gợi thành lập đa dạng của Lương Đức Thiệp là khá bám sát thực tế văn học, xã hội vietnam. Nó không nhằm tham gia sự “vừa lòng” đầy đủ mà muốn đầy đủ nhìn sâu, nhìn rộng nhân tố. Bởi vậy, vietnam thi ca luận và văn học xã hội vừa cung cấp tri thức, vừa có khả năng thúc đẩy kiến thức tưởng là sách vở ấy đi vào thực hành, gắn với đời sống.

Sẽ thật đơn điệu, thậm chí nhàm chán giả dụ cứ mãi xưng tụng Thi nhân vietnam mà không tìm nhân thức các tòa tháp khác cùng thời. Sự sắm biết này, nếu như kỹ lưỡng, sẽ giúp các bạn đọc quen khung văn học nhà trường nhìn thấy phổ thông khoảng trống khác, lấp lánh và phổ thông hơn phổ biến chứ chẳng hề chỉ có năm ba xác tín quen mòn.

Tựu trung, khảo cứu văn học của Lương Đức Thiệp khích lệ chúng ta chủ động, tự mình thu thập, nhìn nhận phần văn học thời kỳ đầu thế kỷ XX một cách thức toàn thể hơn.

- Theo anh, tại sao cuốn “Thị trấn hội Việt Nam từ sơ sử đến cận đại” từng bị rơi tham gia quên béng, đến nay vừa công bố đã tạo sự xem xét của giới tìm hiểu?

- Cuốn Phường hội vn từ sơ sử tới cận kim là công trình xuất sắc hơn cả của Lương Đức Thiệp. Cuốn sách từng được tái bạn dạng ở miền Nam (1950, 1971). Lần này (2016), nhà sách Tao Bè đảng đã bỏ công phục dựng, biên tập, chú giải rất cụ thể, kỹ lưỡng.

Để nói ngăn nắp về nhà cửa này là không dễ. Nhưng bước đầu, tôi xin nêu mấy cảm nhận: Thứ nhất, cuốn sách này nằm trong mạch thông thường của một vài trí thức tân học muốn mua về bạn dạng lai diện mục dĩ vãng, căn cước dân tộc. Họ khiến cho vấn đề đó, một mặt, để khẳng định những giá trị, đặc thù riêng có của Việt Nam, mặt khác, tạo dựng ngôn ngữ đối trọng, hội thoại với các ý kiến, đánh giá đến từ những “kẻ xa lạ” mà thường là học giả Pháp.

Thực ra, cho đến thời điểm Phố hội vn thành lập (1944), những nhà cửa của Phan Kế Bính, Đào Duy Anh, Nai lưng Trọng Kim, Phạm Quỳnh, Nguyễn Văn Huyên hay của L. Cardière, G. Dumoutier, J.Silvestre,… về phong tục, văn hóa, tôn giáo, lịch sử Việt Nam đã tương đối phong lưu và nhiều phân tách trong đó, cho tới nay, vẫn còn nguyên sức lôi cuốn.

Đương nhiên chúng cũng phóng chiếu khá rõ trong Thị trấn hội vietnam. Tuy vậy, công tổng thể, tóm tắt, diễn giải của Lương Đức Thiệp là rất lớn. Ông cũng có sự bình tâm nhất quyết khi kiếm tìm, xử lý tài liệu và khác lạ, khi đưa ra chính kiến. Cho nên, điểm thứ nhì đáng chú ý của tòa tháp này, là nỗ lực hiểu Việt Nam.

Về cơ bản, Lương Đức Thiệp cũng khai triển theo hướng phân phối lĩnh vực, phân loại các thành tố (kinh tế, chính trị và công ty, phong tục sinh hoạt, hiện đại ý thức) là thao tác tầm thường của các tìm hiểu về Việt Nam lúc bấy giờ. Nhưng ngoài điểm danh, mô tả, ông còn hướng đến bố trí, cấu trúc hóa các thành tố, nên đọc ông, ta thấy có sự ngặt nghèo, mạch lạc.

Tôi nghĩ, ông vừa phát hành, nối dài các luận điểm từng có của người đi trước, vừa giữ được sự điềm đạm, phối hợp để không rơi vào sự cực đoan duy tân hay cổ hủ hồi cố.

Có được vấn đề này là do Lương Đức Thiệp biết Áp dụng phép tắc xã hội học Mác-xít khi triển khai lập luận, chứng minh. Ông thể hiện sự quan trọng rằng mỗi một chế độ kinh tế ấn định một chế độ chính trị tương đương và một khi cái cơ sở vật chất kinh tế chuyển đổi thì đồng sành điệu tầng xây dừng chính trị cũng biến đổi theo.

Vì thế, trong Thị trấn hội Việt Nam, từ việc phân tách đặc biệt kinh tế nông nghiệp, Lương Đức Thiệp dần đưa ra danh sách một số đặc thù của cấu trúc phường hội, chính trị, tư tưởng vn qua lịch sử. Ở đây, việc tiếp xúc tư liệu đa nguồn, cái mà giờ đây chúng ta hay gọi là liên ngành nghề, rất được Lương Đức Thiệp chú trọng và xử lí khá tao nhã.

Tôi thấy, về sau, vài tìm hiểu vietnam vẫn thường tiến hành như vậy. Còn giả dụ so với cái gọi là các tiểu luận, luận án “văn hóa học” bùng nổ hiện giờ, nhà cửa Lương Đức Thiệp xứng đáng là cẩm nang học thuật. Tôi chờ đợi các bạn đọc là sinh viên ngành nghề công nghệ phường hội sẽ hứng thú, học hỏi được phổ thông từ công trình này.

Sách Phố hội vietnam trong khoảng sơ sử đến cận đại.

- Bạn dạng sắc Việt, những đặc tính chủ chốt của dân tộc mà Lương Đức Thiệp đưa ra trong cuốn “Phường hội vietnam” là gì?

- Như tôi đã nói, Lương Đức Thiệp tạo ra chính kiến của mình trong bối cảnh sự nắm bắt về Việt Nam đã tương đối dày dặn. Thể hiện sự quan trọng nhân tố này cũng là để khẳng định sự cập nhật, cộng hưởng của Lương Đức Thiệp. Ông đề cao các nhân tố bản địa (mô phỏng tổ chức thị trấn thôn, kinh tế hộ mái nhà dựa trên năng lực sắm sửa bé nhỏ của đàn bà, đạo thờ cha ông,…) để chắc chắn có một “Việt Nam tính” khá riêng. Nó tuy chịu tác động Trung Hoa nhưng không hoàn toàn tương đồng.

Nó cũng có “đức tính” và “tật xấu”. Ta có thể nêu lại đây vì không khó khăn kiểm chứng ngay cả trong thời gian bây chừ: lanh lợi nhưng dễ trở thành “não tinh vặt”; ham học nhưng để khiến cho kế mưu sinh là chính; có tín ngưỡng nhưng thực dụng chủ nghĩa, hướng đến cái lợi trước mắt; ưa tự do song cũng nhân thức hy sinh vì đại nghĩa; ít suy tưởng triền miên nên không có chủ nghĩa siêu hình nào; có khiếu thích ứng, tài mô hình nhưng ít thông minh; ưa hư danh dù kiên cường, cần cù…

Tương tự, Lương Đức Thiệp không hẳn là người tự say đắm dân tộc bản thân mình mà nhiều lần nhắc nhở người đọc phải trực diện với những thiếu sót, hạn chế giễu vốn có của cả cộng đồng. Vấn đề “vn tính”, xét đến cùng, không đặt ra một lần cho ngừng mà phải được cật vấn, diễn giải, đối thoại liên tục thì mới đích đáng. Tôi tin, đọc xong xuôi Thị trấn hội Việt Nam, đây đó sẽ có những đối thoại, trao đổi cởi mở, chính trực và vỡ lẽ. 

 

Đọc thêm: tin thời sự