(Xây đắp) - Im Tử - nơi phát tích Thiền phái Trúc Lâm, với hệ thống chùa tháp khôn thiêng, nơi Vua hóa Phật, thập phương người người đều biết, nhưng nét đẹp văn hóa khe phiên bản người Dao, dưới chân Yên Tử như còn mai danh, ẩn tích.
Rừng xuân.
Người Dao Thanh Y chiếm đoạt tập thể dân cư ở vùng núi Lặng Tử. Thời phong kiến bờ cõi xứ Mán, phía Tây giáp xã Tuấn Mậu (Bắc Giang), phía Đông giáp xã Bằng Cả (Hoành Bồ), trọng tâm xứ mán ở Năm Mẫu, một cánh đồng mênh mang ngay dưới chân Lặng Tử.
Hiện tại, người Dao sinh sống ở 8 khe phiên bản như: Năm Mẫu, Khe Sú, Miếu Bòng, Đồng Tranh, Quan Điền, Khe Thần, Khe Giang thuộc địa giới hành chính thị trấn Thượng Lặng Công (Uông Bí) và Đồng Bống, Miếu Thán thuộc thị trấn Tiến thưởng Danh (cùng thuộc TP Uông Bí). Đồng bào người Dao ở chân núi Yên Tử, thuộc vùng rừng cánh cung Đông Triều vẫn có mối câu kết cộng đồng và có phiên bản sắc văn hóa riêng. Những cô gái người Dao ở vùng rừng này, nức tiếng sắc đẹp từ niên đại nào chưa rõ, chỉ nhân thức rằng sơn nữ người Dao hút hồn du khách, thiếu nữ người Dao Yên ổn Tử lâu nay đẹp người, tốt nết.
Nét đẹp sơn nữ Năm Mẫu.
Tới Im Tử thăm “làng gái đẹp” xuân này, tuy rừng núi không còn hoang vu, kĩ nghệ tiến tới gần và một vùng ngao du sinh thái, tâm linh nở rộ nhưng phiên bản làng vẫn còn thuần khiết sơn khu, nét đẹp văn hóa ngàn xưa.
Hàng năm, ngay từ đầu bốn tuần Chạp, các mái nhà đã vôi ve, tân trang nếp nhà, quét dọn, vệ sinh đường sá. Trong khoảng ngày 8 tới 30 tháng Chạp, người Dao làm cho lễ tạ thần cuối năm, hay còn gọi là Tết nhà lớn. Đây là lễ nghi thường niên để tạ ơn trời đất, cẩn cáo gia tiên tài-lộc một năm gặt hái.
Trước ngày hội làng người Dao Thanh Y.
Người Dao có câu “đói nói quanh nói quẩn năm no 3 ngày Tết”. Nay tổ quốc đổi mới, dân bạn dạng tuy còn người có điều kiện kinh tế eo hẹp nhưng không có người đói. Người Dao sang hèn, giàu hay có điều kiện kinh tế eo hẹp, mâm cỗ tất niên cũng có đủ 3 vị tế thần gồm: 1 con gà, 1 miếng giết thịt lợn, 1 bát ốc khe. Tết nhà lớn thường được tổ chức tại nhà bố mẹ, bề trên. Giả dụ bác mẹ không còn thì doanh nghiệp ở nhà đàn ông trưởng, nơi cha mẹ khẩn hoang điền địa. Người chủ lễ, phàm phải là đàn ông và đã được cấp sắc (sắc phong danh phận) hoặc thầy mo.
Con cháu trong họ tới nhà tộc trưởng dự lễ cúng gia tiên, ắt phải mang theo một con gà đóng bè góp lễ. Ngày 27, 28 04 tuần Chạp, con cháu tha phương, xa mấy cũng phải về bản đoàn viên quanh bếp lửa hồng, vui vầy cùng mái ấm uống rượu bâu (loại rượu làm bằng men lá cây rừng, không chưng cất), đặc sản của người Dao Thanh Y đón Tết. Món bánh truyền thống ngày Tết của người Dao ở đây là bánh bột nhân đường. Loại bánh người dưới Sán Dìu gọi là bánh bạc đầu. Bánh khiến cho bằng bột gạo nếp, hấp chín như bánh bao, rất dính nên phải tẩm bột khô chống dính, tạo lớp phấn ngoài nên gọi là bạc đầu. Bánh bạc đầu ăn ngon miệng, thường được làm cho vào ngày 30 Tết. Chất liệu chính làm bánh là gạo nếp và đường đen, có hương vị thơm mát của gạo nếp, màu đỏ của lá cẩm và vị ngọt dịu của các con phố đen. Đây cũng là loại bánh truyển thống, một hương vị không thể thiếu được trong mâm cỗ cúng giao thừa và ngày mùng 1 Tết của người Dao.
Đời sống văn hóa của đồng bào Dao ở vùng núi Im Tử, gắn liền với tập quán đóng hộp nông nghiệp nên sáng mùng 1 Tết, những người phụ nữ khai xuân thường bằng việc cho lợn, gà ăn, còn nam giới lên nương rãy bổ hốc, gieo 3 hạt giống vào đất, cầu “vũ yếu tố phong thuận”, mùa màng tốt tươi. Sau đó, thiếu nữ ở nhà thêu thùa các đồ trang sức (quần áo, khăn, dây lưng, yếm,...) và chuẩn bị cỗ cúng gia tiên ngày Tết. Những người con trai (gia trưởng) chọn hướng khởi hành thường là tới nhà thầy mo, già làng, trưởng phiên bản,... xin lộc đầu xuân trước; Tết lễ, lì xì ông bà, bác mẹ sau.
Tục xông nhà của người Dao vùng núi Lặng Tử cũng có nét khác với các dân tộc bạn cùng bình thường khe bản. Họ tới nhà nhau thường bắt đầu lòng thành thắp một nén nhang tại hương án thờ công đồng thần linh, gia tiên. Kì vọng qua tâm hương, xạ hương âm dương sum vầy. Người âm phù trợ người dương, xua tà yêu, đón vượng khí. Tiếp đó, gia chủ sẽ rót một chén trà, một bát rượu bâu để đáp lễ và gia lộc lại cho khách. Phong tục này kéo dài từ mồng Một cho đến tận rằm bốn tuần Giêng.
Ba ngày Tết khe phiên bản người Dao dưới chân núi Yên Tử doanh nghiệp nhiều hoạt động văn hóa-thể thao, lễ hội đặc sắc như: hội thi giã bánh dày, khiến bánh bột tuyến đường, bánh bác, hát giao duyên, kéo co, đi cà kheo, ném còn,... Trước đây đầu xuân có cuộc thi bắn nỏ, bắn súng kíp. Môn bắn súng kíp khá nghệ thuật. Một quả bí đỏ được thả từ trên ngọn đồi, năn theo triền núi, tới một điểm quy định, các thị trấn săn trổ tài khai hỏa. Quả bí là chỉ tiêu thiết bị cầm tay, xem như con chồn, con cáo, trúng đạn có thưởng, còn vinh danh thứ hạng cao thấp tay súng xã săn. Nay bà con người Dao không tích trữ vũ trang, vật liệu nổ nữa, các trò chơi tàn tệ và nguy nan bị loại hẳn ra khỏi thú vui ngày Tết. Các trò chơi bình dân lành tính thì vẫn giữ nếp xưa.
Khai xuân đường kim, mũi chỉ đầu xuân. Người Dao Yên Tử có nghệ tinh thêu thùa, may vá bà truyền cho mẹ, mẹ truyền lại cho con.
Xuân này, Công ty cổ hủ phần Sản xuất Tùng Lâm có phổ quát hoạt động văn hóa, sport, lễ hội, làm cho tươi thêm cuộc sống tinh thần khe bản người Dao nơi đất thiêng Yên Tử.
Xem tại: máy bơm dân dụng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét