(Xây dựng) - Những ngày cuối năm cũ, dân tình Thủ đô hào hứng hẳn lên với việc tuyến ô tô buýt với tốc độ cao (BRT) đầu tiên trong khoảng trên hè phố Kim Mã tới nhà thờ Yên Nghĩa (Hà Đông) dài khoảng 14,5km, với vốn đầu tư đầu tư hơn 55 triệu đô la Mỹ (khoảng 1.100 tỷ đồng) mượn trong khoảng Nhà băng Trái đất (WB), được đưa tham gia dùng. Do mới chạy thử khoa học, nên bà con sẽ có cả một bốn tuần được nhà xe cho đi không lấy phí để khiến quen với phương tiện giao thông mới mẻ này. Gọi là mới do vì cũng là ô tô buýt thôi, nhưng BRT có phía bên trong thuận tiện hơn, người ngồi, người đứng dễ chịu hơn, lên xuống xe dễ dãi hơn, thích hợp với mọi đối tượng kể cả người khuyết tật phải chuyển di bằng xe lăn, chở được lượng hành khách gấp đôi ô tô buýt truyền thống (gần 100 người) và nhất là do có làn đường ưu tiên riêng nên xe chạy nhanh hơn, tần suất chuyến cũng đa dạng hơn (khoảng trong khoảng 5 tới 10 - 15 phút lại có một chuyến). Công trình BRT với 8 tuyến BRT lập từ đã lâu, cũng ngót nghét 10 năm nhưng giờ mới xong xuôi đưa tham gia sử dụng được một tuyến. Quá lừ đừ, thật đáng tiếc, cho dù vì đa dạng cội nguồn nào đó.
Thủ đô là đại thị trấn, rộng hơn 3.324km2, là một trong số 17 TP lớn nhất quả đât, nhưng Thủ đô lại có chuỗi hệ thống liên lạc công cộng thiếu và yếu nhất. Kể trong khoảng khi Hà Nội được giải phóng (bốn tuần 10/1954) tới nay cũng đã 62 năm, nhưng công cụ liên lạc công cộng độc nhất vẫn chỉ là xe buýt thường, với hàng trăm xe cũ kỹ, tiện lợi không bảo đảm cho người dùng. Cho dù Hà Nội đã 7 lần lập Quy hoạch chung, rồi với hàng trăm quy hoạch cụ thể quy hoạch phân khu, lần nào trên các bạn dạng quy hoạch ấy, các tuyến liên lạc thành phố và hệ thống liên lạc công cộng cũng được yêu cầu rất to lớn với tàu điện trên cao, tàu điện ngầm (gọi thông thường là đường sắt thị trấn) và xe buýt với tốc độ cao, xe buýt thường. Thế nhưng, sự phát hành thành phố Thủ đô chả bao giờ đồng bộ giữa quy hoạch xây dựng và quy hoạch giao thông, bởi lẽ, Thủ đô là thành phố hay yếu tố chỉnh quy hoạch nhất, Quy hoạch sau vấn đề chỉnh quy hoạch trước, cho dù quy hoạch trước đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Ngay như vừa cách đây không lâu, quy hoạch phổ biến Hà Nội Hà Nội đến 2030 góc nhìn 2050 đã được Thủ tướng phê thông qua chưa lâu giờ cũng lại bị yếu tố chỉnh bởi Quy hoạch phổ biến Vùng Hà Nội… Cái sự hay đổi mới và vấn đề chỉnh này ắt có nguyên do (khách quan và chủ quan), nhưng rõ ràng nó biểu thị hai khuyết điểm chết người của tạo ra thành phố, đó là tầm nhìn trong lập quy hoạch và tài năng quản lý quy hoạch thành phố. Và đó cũng là cội nguồn dẫn tới giao thông hỗn loàn, thậm chí còn mất giữ vững như hiện thời ở Thủ đô, mặc dầu chính quyền TP đã có đa dạng nỗ lực.
Cách thức đây 10 năm (vào năm 2007), khi lập công trình giao thông công cộng với 8 tuyến BRT (tổng chiều dài là 205km) và 8 tuyến đường sắt thị trấn với chiều dài 400km vừa chạy trên cao và vừa chạy dưới lòng đất (metro) thì Hà Nội mới có hơn 4 triệu người, nhưng chỉ 1 năm sau Hà Nội mở rộng địa giới hành chính, với việc sáp nhập toàn cục tỉnh Hà Tây, quận Mê Linh của tỉnh Vĩnh Phúc và 4 phố của huyện Lương Sơn - Hòa Bình, thì đến nay dân số Thủ đô đã lên tới hơn 7,5 triệu người với hơn 5 triệu xe máy, gần 500 ngàn xế hộp các loại, 10 ngàn xe đạp. Tính trung bình mỗi năm xe xế hộp tăng 17%, xe máy 11% (theo số liệu thống kê năm 2015). Dù đã rất nỗ lực với nguồn lực đầu cơ đa dạng tỷ đô la Mỹ bằng các nguồn không giống nhau để cải tạo, mở rộng và xây dựng mới chuỗi hệ thống hơn 4.000km con đường giao thông đô thị với các con đường xã, đại lộ xuyên tâm, các đường vành đai 2 - 3 - 4 kết nối… nhưng do thiếu vắng chuỗi hệ thống dụng cụ liên lạc công cộng nên chuỗi hệ thống đường liên lạc văn minh kia vẫn không phục vụ được yêu cầu đi lại của cư dân. Tắc nghẽn giao thông càng ngày càng tăng, trở thành nỗi sợ hãi sợ hãi mỗi khi ai đó phải ra đường. Và tắc nghẽn liên lạc cũng đã gây ra hậu quả rất lớn về ô nhiễm không gian, về tai nạn giao thông, và làm cho thiệt thòi cho TP này mỗi ngày đến 41 tỷ đồng?!
2. Tôi là người gắn bó cả đời với TP thân yêu này, chứng kiến bao thay đổi của Thủ đô. Thế nhưng, trước một Thủ đô ngày hôm nay có diện mạo kiến trúc thành phố tân tiến, khang trang với hàng trăm ngàn tòa nhà mới cao tầng, kiến trúc đa phong cách; những cây cầu qua sông Hồng, những cây cầu vượt, cầu hầm qua các đại lộ, nút liên lạc lớn… tạo nên một hình ảnh lãng mạn về Hà Nội sau 30 năm thay đổi, thành lập cửa và hội nhập quốc tế, nhưng lại cứ luôn bị tắc tuyến đường kẹt xe, hỗn loàn khi nhập cuộc liên lạc, tôi không khỏi không suy nghĩ về một Thủ đô của những năm 80 của thế kỷ trước với tiếng chuông tàu điện “Leng keng… leng keng!” hằn sâu chẳng thể nào quên với thế hệ chúng tôi. Nhắc đến không hề là hoài cũ kĩ, là níu kéo quá khứ, mà nhắc đến để suy nghĩ về một cách thức làm quy hoạch, một góc nhìn trong quy hoạch Hà Nội của người Pháp cách thức đây hơn một thế kỷ.
Năm 1884, khi mở đầu chấp hành quy hoạch Hà Nội theo kiểu đô thị châu Âu bằng việc xây dựng lại các các con phố xã trong khu xã cũ kĩ theo hình ô bàn cờ và các tuyến xã mới rộng rãi với phần đông vi la mà ta gọi là khu thị trấn Tây cùng với việc khiến cho cầu Long Biên bắc qua sông Hồng, xây Nhà hát Lớn, tòa Đốc lý, Phủ Toàn quyền, Nhà Bưu điện, Nhà Ngân hàng, các Trường đại học Y-Dược, Trường Mỹ Thuật Đông Dương, các bệnh viện như Phủ Doãn, Bạch Mai… thì ngay trong khoảng năm 1890, Thủ đô còn rất vắng, mới chỉ có khoảng 7 vạn dân, quy mô chưa đến 120km2, người Pháp đã bắt đầu lập dự án liên lạc công cộng đầu tiên ở Thủ đô (và cũng là ở Đông Dương) để khai thác, bằng việc xây cất Nhà máy xe điện, đặt tại đầu làng Thụy Khuê. Năm 1900, tuyến xe điện thứ nhất được khánh thành mở đầu từ ga xe điện ở Bờ Hồ Hoàn Kiếm (vị trí tòa nhà Hàm cá mập hiện thời) chạy qua chợ Đồng Xuân, Quán Thánh và lên Thụy Khuê (một vài năm sau nối lên đến chợ Bưởi). Rồi tiếp các năm sau là tuyến Bờ Hồ - Hàng Bông - Nguyễn Thái Học, qua Giám - Hàng Bột vào tới Cầu Đơ - Hà Đông. Cho tới năm 1929, trong khoảng ga trung tâm ở Bờ Hồ, đã có 6 tuyến tàu điện chạy lên Yên Phụ, lên Bưởi, sang Cầu Giấy, tham gia Hà Đông, xuống chợ Mơ, qua Vọng, tức là tỏa ra 6 cửa ô nối nội thành với ngoại thành. Các tuyến tàu điện này (thường kéo dài bằng nhị toa) cần mẫn trong đa dạng thập kỷ vận chuyển đa dạng triệu lượt người và hàng hóa bình an, thuận lợi và giá rất rẻ (tính bằng xu thời đó) đã trở thành một trong những biểu trưng văn hóa của lịch sử sản xuất thị trấn Hà Nội. Sáu tuyến tàu điện mà người Hà Nội thường quen gọi là xe điện Bờ Hồ sống sót tới 04 tuần 02/1990 thì bị dứt hoạt động để nhường nhịn chỗ cho những công cụ giao thông công cộng mới tiến bộ hơn, to lớn hơn thích hợp với một Hà Nội đang phát triển theo hướng tiến bộ, văn minh của thời đổi mới. Chuỗi hệ thống các con phố ray bị bóc tháo dỡ cho vào lò nấu thép để tái chế, còn các đầu tàu và gần trăm toa tàu thị bị xếp tham gia bãi và rồi (nghe nói) về sau chúng được bán theo giá truất phế liệu cho một nước ở châu Âu nào đó để họ tái dùng lại, như một chứng nhân của lịch sử tạo ra tàu điện?! Khi ấy tôi và gần như người Hà Nội vô cùng tiếc nuối. Vắng tiếng chuông tàu điện “Leng keng… leng keng” quen thuộc trong khoảng sáng sớm tinh mơ cho tới đêm khuya mà cứ thấy lòng chính mình rưng rưng.
3Thời điểm trôi thật nhanh, giả dụ tính trong khoảng khi tiếng chuông tàu điện cuối cùng chạy trong khoảng ga Bờ Hồ lịm tắt, cho tới chiếc xe BRT đầu tiên khởi hành từ trường học Kim Mã thì cũng đến 27 năm. Cần ấy thời gian cho một công cụ giao thông công cộng mới thay thế! Liệu có quá lờ lững không? Trong khi từ thời gian ấy, Thủ đô đã có bao biến đổi. Một Hà Nội lớn hơn, đông dân hơn, phổ quát nhà cao tầng, khu đô thị mới hơn, vâng đông đảo cái hơn! Chỉ có phương tiện giao thông công cộng là không đổi mới với chỉ loại xe buýt thường. Hiện nay ô tô buýt nhanh chạy rồi, khởi đầu từ trường học Kim Mã, qua Giảng Võ, Láng Hạ, Lê Văn Lương kéo dài, Lê Trọng Tấn rồi dừng ở Trạm sau cùng là phố đi bộ Yên Nghĩa - Hà Đông. Nó được dành đầu tiên lắm (vì là BRT) có làn tuyến phố riêng, các loại phương tiện khác cấm được lấn làn (giả dụ không muốn bị phạt), và cũng bị cấm hoạt động trong mấy giờ cao điểm buổi sáng và buổi chiều. Đã có hầu hết luồng dư luận không giống nhau, kì vọng có và thất vọng hiềm nghi về hiệu quả hoạt động của loại xe BRT này cũng có (?!). Thôi thì cứ phải tập quen dần, khi mà văn hóa giao thông được nâng lên, khi cư dân quen chấp hành luật liên lạc mỗi khi ra khỏi nhà, khi mà TP này có thêm 7 tuyến BRT nữa và các tuyến các con phố sắt thị trấn (chạy trên cao và cả chạy chui ngầm dưới lòng đất) đưa tham gia hoạt động, thì cam đoan rằng, lúc ấy chả cần chính quyền ra lệnh cấm hay hạn nhạo báng đi ngày chẵn, ngày lẻ… thì cư dân Hà Nội, trong đó có cả tôi cũng sẽ tự bỏ xe máy, siêu xe cá nhân mà phấn kích nhàn nhã du ngoạn ngắm nhìn TP thân thương của bản thân mình trên các dụng cụ giao thông công cộng tiến bộ ấy với niềm hãnh diện và kiêu hãnh!
Mong sao ngày đó sớm đến gần!
(Thủ đô những ngày cuối năm cũ - đầu năm mới con Gà)
Xem tại: máy bơm công nghiệp
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét