Giáo sư Võ Tòng Xuân: 'Trồng lúa đủ ăn, đừng yêu thích dư ra 8-9 triệu tấn'

"Cả nước cần khoảng 18 triệu tấn gạo. Trồng lúa giờ không dành đầu tiên nữa, chỉ trồng đủ ăn, dư ra 2 triệu tấn gạo là vừa, đừng ham dư ra 8-9 triệu tấn gạo", giáo sư Võ Tòng Xuân nói.

Trao đổi với Zing.vietnam bên lề Hội nghị về sản xuất bền vững vùng ĐBSCL thích nghi với chuyển đổi khí hậu tại Cần Thơ sáng 26/9, tiến sĩ Dương Văn Ni (Đại học Cần Thơ) nói rằng phổ biến người đang làm cho các công trình đê bao khổng lồ ở miền Tây nhằm kiểm soát an ninh cư dân cùng này. Dĩ nhiên, theo ông thì đê bao không mang tính vững bền dài lâu mà cái để kiểm soát an ninh con người chính là vốn sống đang có trong chính phiên bản thân của từng người.

Nói đúng hơn đó chính là việc thích ứng với đời sống văn hóa địa phương, chung sống phối hợp với môi trường. "Đây mới là nền móng chủ chốt để con người thích ứng với mọi sự đổi mới", ông Ni nói.

Loài người đang đi ngược với tự nhiên

Theo tấn sĩ Ni, những nhà cửa lớn một mặt có thể đảm bảo của nả của thị trấn hội tạm trong thời kỳ nào đó, chứ không kiểm soát an ninh vĩnh viễn; do vì không ai có thể lường trước thiên nhiên sẽ đổi mới ở hạn độ nào. Những tòa tháp lớn đang tập cho cư dân có cảm giác an tâm trong không gian đó mà họ quên mất những khả năng về bạn dạng thân con người. Hay nói đúng hơn là cái mà phụ vương ông đã tạo ra từ lâu, gắn liền với cuộc sống hàng ngày thì hiện thời con người không tiếp diễn phát huy thêm những tài năng đó nữa vì nghĩ là họ đang được bảo vệ bởi đê bao, công trình chống ngập.

"Tôi nghĩ rằng các công trình đó đẩy chúng ta vào chỗ nguy hại hơn là chỗ thích nghi tốt hơn. Nền văn hóa của chúng ta mới là cái thành trì vững bền nhất để đương đầu với mọi sự đổi mới, trong đó có sự chuyển đổi khí hậu", tiến sĩ Ni nêu quan điểm.

Tiến sĩ Dương Văn Ni. Ảnh: Việt Tường.

Viện dẫn vấn đề này, vị giảng sư Khoa Môi trường và Tài nguyên tự nhiên của Đại học Cần Thơ nêu thực tiễn ở khu vực vùng trũng được các địa phương khiến cho đê bao ngăn triều cường. Đương nhiên, sau khi đắp đê thì đất bên ngoài đê vẫn tiếp tục được bồi thêm, còn phía trong đê đất sụp xuống vì khô.

Yếu tố đó đặt ra điều là liệu đê bao khép kín có gìn giữ cho số đông phía trong được bao lâu trong hiện nay và mai sau, hay là đặt cả tập thể đó tham gia nỗi lo nơm nớp lúc nào cũng phải đối phó với chuyện nước ngập. Và tương tự thì toàn lực của thị trấn hội thay vì được đầu cơ vào để phát huy năng lực, tiềm lực của loài người thì bây giờ phải dồn vào một chỗ vào chuyện ứng phó với ngập nước.

"Một tìm hiểu của chúng tôi cho thấy hàng ngũ trẻ nằm trong đê bao có 40% không biết bơi so với những đứa trẻ sống bên ngoài . Tương tự, đê bao đó đã đặt đồng đội tại đây vào thế rủi ho hơn trước", tấn sĩ Ni chia sớt.

ĐBSCL còn có một thực tế sinh tồn trong khoảng bao đời nay là ở đâu có đường thì cạnh đó có sông và có chợ. Đây là nền văn hóa đồng bằng, loài người vẫn thích sống gần nước hơn là trên đất liền.

Tuy nhiên, vì mật độ dân ngày càng đông nên người dân tạo ra nhà ở ven sông một cách thức không có tội vạ, ngay cả những nơi có những hố cũng nỗ lực khiến bờ kè để sản xuất đông cư dân. Đó là chuyện đi lệch quy luật thiên nhiên, lệch với nền văn hóa mà chúng ta đã có hàng trăm năm trước nên trả giá vì nhân loại đang đi trái lại với thiên nhiên.

Không dành đầu tiên sản xuất lúa

Để đối phó với chuyển đổi khí hậu, trong đó có sụt lún đất và nước biển dâng, giáo sư Võ Tòng Xuân nghĩ rằng ĐBSCL mỗi năm mỗi ngập và giai đoạn ngập từ mười nghìn năm trước mới làm ra vùng đồng bằng. Trong đó, có giai đoạn nước biển dâng lên cao, có khi kéo dài 200-300 năm, rồi nước biển lùi ra xa, bờ biển cũ trở thành những giồng cát.

Giáo sư Võ Tòng Xuân. Ảnh: Việt Tường.

"Bây giờ đi Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng sẽ thấy phần lớn giồng cát. Nước biển dâng, nước biển lùi có từ mười nghìn năm chứ chẳng hề cách đây không lâu", giáo sư Võ Tòng Xuân nói.

Điều mà ông Xuân lo âu nhất hiện thời là ĐBSCL mỗi năm lún trong khoảng 1-3 cm và nguồn gốc là do người dân lấy nước ngầm. Các thức giấc ven biển dùng nước ngầm bơm lên ruộng lúa và cứ mỗi tấn nông phẩm được khiến ra cần tới 4.500 lít nước. Trong khoảng đó, việc sản xuất phải chần chờ cái nào ít tốn nước thì cho ưu tiên.

"Cả nước bây chừ cần khoảng 18 triệu tấn gạo. Trồng lúa bây giờ không ưu tiên nữa, chỉ trồng đủ ăn và dư ra 2 triệu tấn gạo là vừa, đừng ham mê dư ra 8-9 triệu tấn gạo, vừa tốn nước, vừa tốn tiền bơm nhưng thu hoạch tiền không bao nhiêu", vị giáo sư nói.

Theo vị giáo sư, miền Tây hiện có 2,1 triệu ha đất trồng lúa và nông dân đa dạng nơi đang làm lúa 3 vụ. Để bảo đảm an ninh lương thực cho cả nước, ĐBSCL chỉ cần trồng 1,5 triệu ha lúa và từ 3 vụ giảm xuống 2 vụ là vừa.

"Khiến lúa càng phổ quát thì càng dư gạo, mà dư gạo thì giá sụt giảm, nông dân không có lời", giáo sư Võ Tòng Xuân khẳng định.

Sạt lở bờ biển ở Kiên Giang. Ảnh: Phước Lợi.

San sẻ kinh nghiệm tại trao đổi Nông nghiệp vững bền, ông Nguyễn Thanh Hùng, Phó chủ toạ UBND tỉnh Đồng Tháp, nói địa phương này đang giảm lúa vụ thu đông để tạo môi trường thoát bè cánh. Để thi hành nông nghiệp vững bền, thức giấc đang quy hoạch 22.000 ha ở 4 huyện với 9 mô hình sinh kế thay thế lúa vụ ba, tạo doanh thu cao hơn khi người dân khiến cho 3 vụ lúa mỗi năm.

Trong tái cơ cấu nông nghiệp, Đồng Tháp đang chuyển lúa sang cây ăn trái, nông nghiệp mưu trí, thích hợp với hoạt động mua bán và biến đổi khí hậu.

Phó thủ tướng: Thay đổi trong tư duy phát triển Đồng bằng sông Cửu Long Muốn đối phó với chuyển đổi khí hậu và phát hành vững bền ĐBSCL, Phó thủ tướng Vương Đình Huệ yêu cầu đổi mới trong tư duy và bí quyết tiếp cận theo hướng mở, tân tiến.

Đồng bằng sông Cửu Long sẽ bị nhấn chìm nước biển dâng chống ngập sụt lún Võ Tòng Xuân đồng bằng sông Cửu Long nhấn chìm

Đọc thêm: tin thời sự